W roku 2023 upłynie sto lat od śmierci Generałowej Jadwigi z Działyńskich Zamoyskiej (ur. 4 lipca 1831 w Warszawie, zm. 4 listopada 1923 w Kórniku) – współtwórczyni Fundacji Zakłady Kórnickie, zaangażowanej społecznie patriotki, służebnicy Bożej, poliglotki, autorki spójnego systemu pedagogicznego, wyprzedzającej epokę metodologii prowadzenia projektów i założycielki pierwszej w Polsce zawodowej szkoły gospodarstwa domowego.

Była córką Tytusa Działyńskiego i Gryzeldy Celestyny z Zamoyskich.  Ojciec, wybitny mecenas sztuki i bibliofil, wpoił jej patriotyzm, umiłowanie tradycji, pasję naukową, a także tolerancję, upór, niezależność w myśleniu i działaniu oraz krytyczny dystans wobec rzeczywistości; matka była dla niej źródłem inspiracji związanych z podejmowaniem inicjatyw edukacyjnych i duchową przewodniczką. Pierwsze lata życia Jadwiga spędziła w galicyjskich Oleszycach; od 1848 przebywała w odzyskanym przez ojca Kórniku. Kształciła się w domu pod kierunkiem prywatnych nauczycielek, Wandy Żmichowskiej i Angielki Anny Birt. W 1852 wyszła za mąż za swojego wuja, generała Władysława Zamoyskiego, polityka konserwatywnego związanego z Hotelem Lambert. Przeniosła się do Paryża. Jako Generałowa była wierną towarzyszką i partnerką męża w służbie na rzecz ojczyzny. W czasie wojny krymskiej dwukrotnie towarzyszyła mu w misji na Wschodzie, pomagała w działalności politycznej w Stambule i Bukareszcie, uczestniczyła w wyjeździe do Wielkiej Brytanii. Brała udział we wszystkich formach działalności politycznej męża – korygowała artykuły i przemówienia generała, zbierała wycinki prasowe dotyczące spraw polskich, przepisywała i redagowała korespondencję, i – co szczególnie znamienne po uwzględnieniu realiów kulturowych dziewiętnastowiecznej Turcji i zwyczajów epoki – była tłumaczką języka tureckiego podczas prowadzonych przez męża rozmów dyplomatycznych.

Po śmierci męża w 1968 roku pozostała we Francji i zbliżyła się do zakonu oratorian. Zainspirowana przez nich ideą tworzenia stowarzyszeń religijnych bez obowiązkowych ślubów zakonnych, postanowiła założyć „szkołę życia chrześcijańskiego”. Po przejęciu dóbr kórnickich przez jej syna – Władysława Zamoyskiego, powróciła do Kórnika w 1881 roku, by 24 czerwca 1822 założyć tam Szkołę Domowej Pracy Kobiet. W 1885, objęta tzw. ustawami bismarckowskimi, została wydalona z Prus jako obywatelka Francji. Szkoła została wówczas przeniesiona kolejno: do Lubowli na Spiszu i Kalwarii Zebrzydowskiej, by ostatecznie znaleźć swe miejsce w zakopiańskich Kuźnicach, nabytych przez jej syna z pobudek patriotycznych w 1889 roku, podczas słynnej licytacji dóbr zakopiańskich.

Szkoła Jadwigi Zamoyskiej cieszyła się poparciem władz kościelnych i dużym zainteresowaniem społecznym.  W programie nauczania znalazły się nie tylko wychowanie religijne czy praktyczne lekcje szycia, haftu i gotowania, ale także zajęcia z rysunków, literatury, geografii, historii Polski oraz nauka śpiewu. Zamoyska publikowała dzieła o tematyce religijno-wychowawczej: „O miłości ojczyzny” (1899), „O pracy” (1900), „O wychowaniu” (1902-1904), opracowywała i wydawała anonimowo przeznaczone dla uczennic szkoły podręczniki piekarstwa, mleczarstwa czy porządków domowych oraz broszury związane z działalnością placówki. Przygotowała także do druku pamiętniki męża Jenerał Zamoyski (ukazały się w sześciu tomach nakładem Biblioteki Kórnickiej w latach 1910–1930). Wiele czasu spędzała w Paryżu, w 1919 wizytowała szkołę w Zakopanem. Zarówno stworzonej przez Generałową placówce edukacyjnej, jak i wszelkim podejmowanym przez nią działaniom towarzyszyło niezmiennie motto, będące jednocześnie hasłem przewodnim Szkoły Domowej Pracy Kobiet: „Służyć Bogu, służąc Ojczyźnie, służyć Ojczyźnie, służąc Bogu”. Za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej na polu działalności wychowawczej i filantropijnej 13 lipca 1921 roku, jako jedna z pierwszych piętnastu osób, została odznaczona Orderem Odrodzenia Polski.

Ostatnie lata życia spędziła wraz z synem w Kórniku, tam zmarła i została pochowana.

Z należących do niej i jej syna dóbr, na mocy Ustawy sejmowej z 31 lipca 1925 r., powstała Fundacja Zakłady Kórnickie – będąca wypełnieniem ostatniej woli Fundatorów i jednocześnie spełnieniem testamentu głowy rodu Działyńskich i Zamoyskich, Tytusa Działyńskiego, który wszelkie swe dobra i zbiory pragnął zachować „Nie dla siebie, lecz dla Narodu”.

W dwudziestoleciu międzywojennym, za zgodą kurii arcybiskupiej w Poznaniu rozprowadzano obrazki z wizerunkiem Generałowej oraz modlitwą za jej wstawiennictwem. Sprawę starań o jej beatyfikację propagowało Stowarzyszenie Matki Bożej Dobrej Rady w Kuźnicach. 27 listopada 2012 Kuria Metropolitalna w Poznaniu oficjalnie wszczęła proces beatyfikacyjny Jadwigi Zamoyskiej. Odtąd przysługuje jej tytuł Służebnicy Bożej.

Postrzega się ją najczęściej przez pryzmat świętości życia, surowości obyczajów i działania opartego o konserwatywne wzorce, była jednak kobietą ze wszech miar nowoczesną, która podstawę postępu widziała w poszanowaniu tradycyjnych wartości i zachowaniu równowagi pomiędzy rozwojem duchowym i intelektualnym, a doskonaleniem umiejętności praktycznych.

Opierając swój system wychowawczy na katechizmie, promowała emancypację kobiet w stylu dalekim od współczesnych wyobrażeń. Szkoła Domowej Pracy Kobiet była odpowiedzią na aktualne potrzeby świata, w którym żyła córka Tytusa Działyńskiego. Wykształcone w Kórniku czy Kuźnicach dziewczęta zyskiwały praktyczne, duchowe i intelektualne kwalifikacje do radzenia sobie z rzeczywistością swoich czasów. Szkoła Domowej Pracy Kobiet była kwintesencją myślenia Jadwigi Zamoyskiej o wychowaniu i znaczeniu harmonii pomiędzy trzema rodzajami pracy: duchowej, intelektualnej i fizycznej dla właściwego kształtowania osobowości człowieka. Bo choć Generałowa zajęła się kształceniem kobiet, rozumiejąc doskonale różnice zadań, jakie jej epoka stawiała przed każdą z płci, zasadniczy kierunek rozwojowy i metody pracy wychowawczej proponowane przez nią mają charakter uniwersalny.

Metodyka i praktyczne porady Generałowej pozostają do dzisiaj nad wyraz aktualne i warte zastosowania.  Zamoyska doskonale rozumiała, że społeczeństwo w sposób naturalny ewoluuje. Dlatego właśnie promowała trudny ideał człowieka stałych wartości, który nie uchyla się od udziału w zmieniającym się świecie, dostosowuje do jego wymagań i potrzeb, wręcz kształtuje nowe prądy, pozostając jednocześnie na straży tego, co uważa za prawdy obiektywne, niezmienne i niepodważalne.

W uznaniu zasług Generałowej Jadwigi Zamoyskiej dla polskiego społeczeństwa i kształtowania wzorców postaw obywatelskich, uniwersalnego i ponadczasowego potencjału jej myśli wychowawczej, kulturotwórczej roli stworzonej przez nią i jej syna, Władysława Zamoyskiego, Fundacji Zakłady Kórnickie, w setną rocznice śmierci Jadwigi z Działyńskich Zamoyskiej, Sejm Rzeczypospolitej ogłasza rok 2023 „Rokiem Jadwigi Zamoyskiej”.